^{#YALNIZDEĞİLSİN}

Taciz, şiddet ve eşitsizlik hepimizi ilgilendiriyor.
Kimimiz yaşıyoruz, kimimiz tanık oluyor, kimimiz önleme yollarını arıyoruz.Rast olarak hazırladığımız bu seri, tacizin ne olduğundan, tanık olursan nasıl müdahale edebileceğine; iş yerinde güvenli alan yaratmaktan “bro code”u yeniden yazmaya kadar pek çok konuyu kapsıyor.
Amacımız herkes için daha güvenli, daha adil, daha saygılı alanlar yaratmak.
Çünkü güvenli alanlar kendiliğinden oluşmaz; biz kurarız, biz koruruz.


Taciz 101 serimizin ilk bölümü herkes için net ve hukuki verilere dayanan açıklamalı anlatımlar içeriyor: 1- Taciz Nedir?2- Flört nerede biter, taciz nerede başlar? 3- Şaka nerede biter, taciz nerede başlar? 4- Rıza nedir? 5- Kurunun yanında yaş da yanar mı, iftira atılır mı?

‍

1- TACİZ NEDİR? 

Anahtar Kelimeler: Tekrar eden davranış, ısrar, hayır, cevap almamak

Amerika’daki #metoo hareketini başlatan oyunculardan Rose McGowan tacizi şöyle tanımlıyor: “Eğer biri senden hoşlanmadığı için intikam almaya çalışmıyorsan, öfkeyle davranmıyorsan ortada sorun yoktur. Flört etmek sorun değil ama birisine içki ısmarladığında o içki boyunca ya da gece boyunca o kişiye sahip olduğunu düşündüğünde bu başka bir şeydir." 

Oxford İngilizce Sözlüğü, cinsel tacizi “istenmeyen cinsel yakınlaşmalar, müstehcen sözler vb.” olarak tanımlar. Türk Dil Kurumu Türkçe Sözlüğünde taciz, “tedirgin etme, rahatsız etme veya sıkıntı verme” şeklinde tanımlanmıştır.

Çoğu ülkede yasalarda cinsel taciz net olarak tanımlanmasa da, doktrinde cinsel taciz, bir kişinin onurunu zedeleyen ya da “korkutucu, düşmanca, küçük düşürücü veya saldırgan bir ortam yaratan” istenmeyen cinsel nitelikte davranış olarak tanımlanır.

Türk Ceza Kanunu, 105. Maddesinde cinsel taciz suçunun cezasından bahseder ancak tacizin tanımına yasada değil maddenin gerekçesinde rastlanır. Buna göre “cinsel taciz, cinsel yönden ahlak temizliğine aykırı olarak mağdurun rahatsız edilmesinden ibarettir biçiminde gösterilmiştir”. TCK cinsel taciz ve cinsel saldırı suçlarını birbirinden ayırır. Bir suçun taciz değil de saldırı olması için yasa muhakkak “temas” arar. Bu temas sürtünme, okşama, dokunma ya da başka şekilde olabilir. Yasada bu konu failin elektronik yollarla (sosyal medya vb) ile rahatsızlık vermesi gibi durumlar da ele alınır. 

Daha basit şekilde anlatmak gerekirse taciz karşı taraf açısından “hoş karşılanmayan”, “hayır” denilen ya da hayır anlamında sessiz kalınan hareketlerin, sözlerin devam ettirilmesidir. Pusulanız “hayır” ve rahatsızlık vermek olabilir. 

Kadınlar+ bir davranışın taciz olup olmadığını nasıl anlayacak? Bunun cevabını en net şekilde İngiliz Polisi vermiş: “Israrlı takip (stalking) ve taciz, birinin sizi korkmuş, kaygılı ya da tehdit altında hissettirecek şekilde tekrar tekrar davranmasıdır. Bu istenmeyen davranış iki kez veya daha fazla gerçekleşirse, bu bir suç olabilir. Yine İngiliz Polisi’ne göre stalking veya taciz, birinin internet ya da başka teknolojiler aracılığıyla başkasını gözetlemesi, takip etmesi, rahatsız etmesi, tehdit etmesi, kontrol etmesi veya kimliğine bürünmesidir.

✋ Çevrimiçi takip veya taciz şunları içerebilir:

• Birinin internet kullanımını, e-postalarını ya da diğer elektronik iletişimlerini gözetlemek
• İzniniz olmadan size cinsel organ fotoğrafları göndermek
• Birinin e-posta ve sosyal medya hesaplarına izinsiz erişmek
• Spam mesajlar göndermek ve virüs yollamak
• Birinin kimliğini çalmak
• Özel bilgileri, fotoğrafları, mesaj kopyalarını paylaşmakla tehdit etmek
• Birinin cihazlarına takip yazılımı yüklemek

💕 Özetle; sizi rahatsız eden davranış, istemediğinizi belirtmenize rağmen birden fazla kez tekrarlanıyorsa bu tacizdir.

Kadınlar+ için ipucu: Bazen çok duygusal olabiliyoruz. Bazen çok kibar olabiliyoruz. Bazen karşımızdakini hiç anlamayabiliyoruz. Bunlar hem sizin hem karşı taraf için gri alanlar, kafa karışıklıkları yaratır. Kendi sınırlarınızı bilin ve istemediğiniz durumları, rahatsız olduğunuz noktaları NET bir şekilde belirtin. Net olmak kaba ya da kırıcı olmayı gerektirmez sadece kendi sınırınızı belirtmek demektir.

‍

2- FLÖRT NEREDE BİTER TACİZ NEREDE BAŞLAR?

Anahtar kelimeler: Rıza, karşılıklı ilgi

‍İtiraf edelim, kadın-erkek-LGBTIQ+ fark etmez; hepimiz bir noktada fazla ısrarcı, bazen takıntılı olabiliyoruz. Özellikle de “stalk”un bu kadar kolaylaştığı bir çağda. Ama insani bir etkileşimin var olabilmesi için zaten önce kendi pusulamızı kontrol etmeliyiz: Israrcılık mı yapıyoruz, rahatsız mı ediyoruz karşı tarafı?

#metoo hareketi  ile başlayan “ifşalama” tüm dünyaya yayılırken, pek çok erkeğin flörtten korkmasına yol açtı. Bugünlerde Türkiye’de bu en çok şikayet edilen konulardan biri. (Yargılamıyoruz, dinliyoruz- sabırla) “Everyday Sexism” projesinin kurucusu Laura Bates, The Guardian için yazdığı makalede şöyle diyor: "Cinsel taciz ile flört arasındaki fark gerçekten oldukça açıktır. Erkeklerin, birine iltifat etmek, flörtöz bir sohbet başlatmak ve onları taciz etmek arasındaki farkı bilemediklerini öne sürmek aslında oldukça aşağılayıcı. İpucu kelimede: taciz. Herhangi bir cinsiyetten biriyle yatağa girmeyi umuyorsanız, onları taciz etmekten kaçınmak gerçekten sizin yararınızadır, çünkü bu, istediğinizin gerçekleşmesini sağlamayacaktır."

Bunu zorla gerçekleştirmeye çalışmanız zaten cinsel saldırı ve tecavüz suçuna girecektir. 

Flört ile cinsel tacizi ayırt edebilmek için en önemli, aşırı basit noktalar şunlar: rıza, karşılıklı ilgi, bağlam ve ısrarcılık olup olmadığı. 

Cinsel taciz, istenmeyen, ısrarlı ve rahatsız edici davranışlardır; samimi, karşılıklı rızaya dayalı flörtten farklıdır.

Cinsel taciz, failin niyetinden bağımsız olarak, etkisi mağdurun üzerinde ölçülen bir davranıştır. Yani “benim niyetim taciz etmek değildi, flört ediyordum” dediğiniz noktada masum olmuyorsunuz çünkü flört tek taraflı yapılabilen bir şey değildir. İki kişiyi gerektirir, tıpkı pin pon gibi, tenis gibi topun karşılıklı gidip geldiği bir iletişim şeklidir. Futbol gibi sadece kendi takımını ve ağlara atacağın golü düşündüğün bir spor değildir flört.  

Rahatsız eden, kızdıran, karşılık almayan flört tacizdir. Cinsel taciz ile flört arasındaki fark, davranışın karşılık bulup bulmamasıdır. Flört, gönüllü bir çekim ya da oyundur. Ortak ilgi ve keyif flörtün şartıdır. Eğer taraflardan biri sıkılmış, flörtten vazgeçmiş ya da rahatsız olmuşsa, davranışın hemen sona ermesi gerekir. Buna rağmen devam ediyorsanız taciz ediyorsunuz demektir. 

Eğer flört ve taciz arasındaki farkı anlamaya çalışıyorsan önce flörtün ne olduğunu öğrenmekle başlayabilirsin. 

‍

3- ŞAKA NEREDE BİTER TACİZ NEREDE BAŞLAR?

Anahtar Kelimeler: Hayır, rahatsızlık, karşılık almamak

Şakacı, oyuncu ve karşılıklı isteği temin eden davranışlarla istenmeyen, davetsiz, ısrarcı davranışlar arasında da net bir çizgi vardır. HAYIR HER ZAMAN HAYIRDIR. Cevap vermemek de hayırdır. Karşınızdakine gerçekten ilgi duyuyor, onu gerçekten gülümsetmek istiyorsanız o kişinin içten gülüşü ile kibarlıktan gülümesemesi arasındaki farkı anlamalısınız. Bunun için sizin ne istediğiniz, ne yaptığınız, nasıl bir performansınız olduğuna odaklanmaktan çıkıp karşınızdakinin hisleri ve isteklerine odaklanmayı deneyebilirsiniz. Şaka da flört gibi çift taraflıdır: Şaka yapan ve şaka yapılan. “Ama ben sadece şaka yapıyordum, takılıyordum” sadece sizi küçülten bri savunma olabilir. Zaten savunma yapmanızı gerektirebilecek bir şaka yapmamalısınız değil mi?

4- RIZA NEDİR?

Anahtar Kelimeler: Hayır, izin almak, açıkça evet

Geldik zurnanın zırt dediği asıl yere. O nedenle en az kelime ile anlatıyoruz bunu:

Rıza; özgürce, bilerek, açıkça, bilinçli olarak ve sürekli verilen “evet”tir.

• Baskı, tehdit, manipülasyon, hile ile alınan “evet” rıza değildir.
• Bilinçsiz/sarhoş/uyurken rıza verilemez.
• Sessizlik/yanıt vermemek rıza değildir.
• Sizden pozisyon ya da yaş olarak küçük bir kişinin “saygı ve korku” ile gösterdiği rıza, rıza vermemekte özgür ve rahat hissetmediği rıza, rıza değildir. 
• Reşit olmayan bir kişinin rızası rıza değildir. 
• Rıza olması için bir ilişkinin her aşama
• sında, tanışma anından flörte, eve gitmeden evdeyken cinselliğe ilerlemeye cinsel ilişkinin sonuna kadar her aşamasında rıza gereklidir. Birinin sizinle sevişmeye başlaması bunun devamı için rıza gösterdiği anlamına gelmez. Vazgeçebilir, daha fazlasını istemeyebilir, hoşuna gitmeyebilir. Devamı için manipüle etmeye, konuşarak ikna etmeye çalışmak tacizdir. 
• Bir şeye evet demek her şeye rıza verildiği anlamına gelmez.
• Bir insanın günün herhangi bir saatinde evinize gelmeyi kabul etmesi sizinle cinsel ilişkiye girmeye rıza gösterdiği anlamına gelmez.
• İlişkinizin boyutu ne olursa olsun karşınızdakinin “hayır” dediği şeyi yapmak taciz ya da saldırıdır. Evli olmanız siz her istediğinizde, her  pozisyonda, her şekilde, her durumda cinsel ilişkiye rıza gösterildiği anlamına gelmez. 
• Bir duruma daha önce rıza gösterilmiş olması bu duruma yeniden rıza gösterileceği anlamına gelmez. 
• Bir insan açık giyinmişse sadece istediği gibi giyinmiştir, “aranmıyordur”; giyimin herhangi bir hali rıza değildir. 
• Bir insan eğlence yerlerindeyse, alkol alıyorsa bu her isteyenle flört edeceği ya da ilişki yaşayacağı anlamına gelmez. Eğlence yerlerinde bulunmak rıza değildir.
• Bir insan sizinle flört edebilir ama o anlık flört cinsel ilişki, dokunmak veya iletişimi için rıza anlamına gelmez.

‍

5- KURUNUN YANINDA YAŞ DA YANARSA? İFTİRA ATILIRSA?

Anahtar Kelimeler: Delil, ispat, hukuk, suç, Türkiye

Kendinize şunu sorun: Gerçekten hiçbir hatanız olmadığı halde birinin size iftira atabileceğini mi düşünüyorsunuz yoksa bir şeyler yapmış olabilir misiniz?

Cevabınız “istemeden, farkında olmadan taciz etmiş olabilirim” ise bir gerçeği söyleyerek başlayalım: Kimse “yanlışlıkla” insanlara tacizde bulunmaz. Kimse birine çarpmış gibi yapıp “aman elim yanlışlıkla kalçasına değdi” diyerek işten atılmaz; ya da hayır cevabı aldığı halde yanlışlıkla 2’den fazla kez “Görüşelim” demez. Yanlışlıkla cinsel organ fotoğrafı yollamaz, yanlışlıkla mesaj atmaya devam etmez, yanlışlıkla sevişmeye çalışmaz. 

Siz zaten bunları yapmamışsanız “temizsiniz”. Korkmanıza gerek yok, tacize uğrayan kişiler yatak altındaki canavar değil. 

Yine de eski ve psikolojisi iyi olmayan bir sevgiliniz, sizin hayır dediğiniz biri ya da iş hayatınızda size öfkesi olan biri size iftira atmaya mı kalkıştı? Siz temizseniz bunu hukuken kanıtlayabilirsiniz ama boş iftirada bulunan kişi iddiasını ispatlayamayacağı gibi bir noktada yalan söylediği ortaya çıkacaktır. 

“İyi ama çamur at izi kalsın” derler… Türkiye’de mi? Sahiden buna inanıyor musunuz? Gerçekler kalıcıdır. Kısa vadede “çamur at izi kalsın” gibi görünebilir, ama uzun vadede yalan ile gerçeğin ayrışmaması mümkün değildir.

Sonuçta ifşadan neden korkmamalı ya da korkmalısınız?

• Korkmalısınız, çünkü: Taciz/ısrarlı takip/özel hayatın ihlali suçtur; mesleki itibar ve iş ilişkileri de zarar görür. (TCK 105, 123/A, 134)
  
  
• Korkmamalı (paranoya yapmamalı), çünkü: Etik davranır, rızayı gözetir, sınır ihlali yapmazsan ifşa riski doğal olarak düşüktür. Ayrıca araştırmalar “asılsız cinsel saldırı iddialarının oranının düşük tek hanelerde” seyrettiğini gösteriyor (bağlama ve tanıma göre değişmekle birlikte).
  
  
• Gerçeklik: Şiddet ve taciz çoğu zaman bildirilmiyor. Örneğin AB’de her 4 kadından yalnızca 1’i resmî makamlara başvuruyor. Bu yüzden ifşalar bazen yavaş/işlemeyen resmi süreçlere tepki olarak da doğabiliyor. Siz herkes için güvenli ve açık iletişim ortamı yaratıyorsanız işlemeyen hukuka karşı en doğru hareketi yapıyorsunuzdur. 

Taciz iftiradan çok daha yaygın bir gerçektir dünyanın her yerinde. İftiradan korkarak değil, sınırları gözeterek ve güvenli alan yaratarak yaşarsanız hem kendinizi hem çevrenizi korumuş olursunuz.

Not: Türkiye’de hakaret/iftira da suçtur; tartışma/tepki üretirken kişilik haklarına saldırmamak, iddiayı “gerçek olgu” ve kamu yararı çerçevesinde dile getirmek önemlidir. (TCK 125, 267)

Not 2: Hukukun işlememesini bir avantaj olarak görmeyin çünkü günümüzde hukuk da futbol topu gibi, her an her şey olabilir. 

‍

‍BONUS

YASALARA GÖRE NE NEDİR?

Cinsel taciz (TCK 105): Vücut dokunulmazlığına temas olmadan cinsel amaçlı rahatsız edici davranışlar (ısrarlı cinsel içerikli mesaj, iş/okulda imâ, teklif, beden/giysi hakkında cinsel yorum vb.). Suçtur.

Cinsel saldırı (TCK 102): Fiziksel temas ile vücut dokunulmazlığını ihlal eden cinsel davranışlar (rızasız dokunma/öpme; “sarkıntılık” düzeyi de dahildir). Daha ağır yaptırımlar içerir.

Israrlı takip – stalking (TCK 123/A): Fiziken ya da iletişim araçlarıyla ısrarla temas kurmaya çalışarak kişide ciddi huzursuzluk ve/veya güvenlik kaygısı oluşturmak. Suçtur.

Özel hayatın gizliliği (TCK 134): Özel hayata ilişkin ses/görüntüleri izinsiz kaydetmek/ifşa etmek suçtur. (Örn. “rızasız görüntü” yaymak.)

Eğer sizin de aklınıza takılan sorular varsa DM’den ya da hellorast@rastmagazine.com adresinden bizimle paylaşabilirsiniz. Sorularınızı imkanlar el verdiğince, uzmanlardan alacağımız cevaplarla ve isimsiz olarak paylaşacağız.